Оқшы ата кесенесі
Мекен жайы: Шиелі ауданы, Бәйгеқұм ауылынан шығысқа қарай 5 шақырым
Ақпарат қосылу\жаңартылу күні: 26.09.2018
Құжаттама: жүктеп алу
Жалпы ақпарат:
Оқшы ата кесенесі
ХІ ғасыр
Маңызы:
Республикалық маңызы бар тарихи-мәдени ескерткіш
Оқшы Ата мазары – көне архитектуралық ескерткіш. Мазарға жерленген кісінің аты Ибраһим шайхы. Лақап аты – Көгентүп, Оқшы ата – кейін ел қойған есімі. Кезінде бұл аймақта үлкен шаһар болса, мазардың тұрған жері көне қорым. Архитектуралық жәдігер тарихы 9-10 ғасырлардан бастау алып, белгі 15-16 ғасырларда салынса керек. Баба мазары жөнінде мәліметтер В. Каллаур, И. Кастанье, А. Ниязов, Ә.Қоңыратбаев, т.б. еңбектерінде сақталған. Мазардың ұзындығы-7,15м, ені-7,10м, маңдайшасының биіктігі-4,80 м, қабырғасының биіктігі- 3,30 м, күмбез биіктігі- 3,35 м.Оқшы ата жөнінде ел ішінде аңыз әңгімелер көп. Оқшы атаның аты Ыбырайым десе, бір деректе Көгентүп делінеді. Бұл жерде Оқшы атамен бірге Асан ата, Есабыз, Ғайып ата, Қыш ата, Досбол датқа, Бала би сияқты ел ардақтылары орналасқан. Қорқыт ата кітабында, Оқшы ата ежелгі Бестам қаласында қару-жарақ шығаратын ұстахананың пірі, Қазан ханның батыры болған деген де дерек бар.
Аңызы:
Оқшы ата туралы деректердің бірінде ол кісінің шын есімін біреу Көгентүп десе, екіншісі Ибраһим дейді. Тағы бір деректерде азан шақырып қойған аты – Ибраһим, лақап есімі Көгентүп делінсе, халықтың қойған аты Оқшы болған деседі. Белгілі зерттеуші Әуелбек Қоңыратбаевтың айтуынша, ол кісі оқ, қару жасаған оғыз батыры деп көрсетілген.
Оқшы атамыз жас кезінде жетімдіктің ащы дәмін татып, күндердің күнінде бір шал мен кемпірге өкіл бала болады. Кейбіреулер секілді пендешілікке бой алдырмай, пәни дүниеде талайға өнеге көрсетіп, Алланың жердегі тұрағы саналатын мешіт үйін салып, ағайын-туысты ислам дініне шақырған. Осындай күндердің бірінде ол асырап алған ата-анасынан Түркістан төріндегі Қожа Ахмет Ясауиге сәлем беріп қайтуға сұранады. Сол заманда Ақмешіт ханы елдің арасынан салық жинаумен қатар, кезекпен әр жұрттан бір қыздан алып келуді талап еткен екен. Ата-анасы Оқшы атамызға осыны айтып:
– Балам-ау, сен кеткенде қарындасыңды хан алып кетсе, біздің күніміз не болады? – дейді. Сонда еш абыржымай, сөз алған ол кісі:
– Менің атымды үш мәрте айқайлап айтсаңыз болды, заматында осы жерге келемін, – дейді.
Айтқандай, ханға алым-салық жинап беретін межелі күн де келіп жетеді. Нөкерлер Оқшы ата тұратын қонысқа келеді. Оны асырап алған әкесі дәл осы кезде ол кісінің атын үш мәрте айқайлап айтады. Елдің үрейін алған нөкерлерімен бірге жеткен хан аттың үстінен ауып, жерге құлап түседі. Әркім «ханның көзін мен құрттым» деп даурығып жатады.
– Халайық, бостан-босқа даурыға бермейік, ханды кімнің атқанын жүрегіне қадалған арпаның қылтығынан аңғаруға болады. Егер оның көзін мен құртқан болсам, оның жүрегінде арпаның қылтығы тұруы тиіс, – дейді Оқшы ата. Расында да, дәл солай болып шыққан. Жергілікті жұрт Көгентүп есімді жігіттің тегін адам емес екенін ұғынып, оған құрмет көрсетеді.